Column Reinier Rutjens: "Commandeer je hond en blaf zelf!"

Het is duidelijk wat er aan de hand is: ongekend hoge inflatie, die pijnlijk voelbaar is in de energieprijzen en in de supermarkt. Het CPB becijfert dit jaar een verwacht koopkrachtverlies van 6,8%.

Dat is ongekend en lijkt een trendbreuk met de jarenlange stijging van de koopkracht. Nog geen jaar geleden berichtte het CBS dat de koopkracht sinds 1977 met bijna 60% is gestegen (en ook in die periode zaten een aantal flinke economische crises). Maar met een laag inkomen koop je hier letterlijk én figuurlijk niets voor. Zij zien zich geconfronteerd met een torenhoge gasrekening, dure boodschappen en een nauwelijks voller worden portemonnee.

Het CPB schat in dat 1,3 miljoen Nederlanders onder de armoedegrens gaan geraken. Vanuit deze constatering is de oproep van het kabinet te begrijpen. Maar dit is niet het hele verhaal. En daarom moest ik aan dat spreekwoord denken. In Nederland is namelijk de overheid (de politiek) verantwoordelijk voor de nationale inkomenspolitiek. Bovendien heeft het kabinet ook de instrumenten om hierin te sturen en corrigeren (en dat heeft zij ook deels al gedaan). Werkgevers hebben primair de verantwoordelijkheid voor hun bedrijf en alle stakeholders, waaronder natuurlijk de werknemers.

Wat is dan de oplossing?
Toch denk ik niet dat dit de tijd is om verwijtend naar elkaar te wijzen en de ander verantwoordelijk te maken voor de oplossing. Ik weet dat werkgevers ook de financiële krapte van hun medewerkers voelen en bekijken hoe ze hun bijdrage kunnen leveren om de noden te verlichten. Daar hoeft het kabinet echt geen oproep voor te doen. Wat wél helpt, is als we kijken hoe we gezamenlijk het meeste kunnen bereiken en wat de juiste aanpak is, ook voor de langere termijn. Want de energie- en grondstoffenprijzen zijn nu extreem hoog, maar dat wordt in hoge mate veroorzaakt door de geopolitieke situatie, verstoorde aanvoerlijnen en de vrees voor tekorten. Als energieprijzen weer normaliseren, kan de prijs van veel producten ook weer dalen.

Om de gevreesde loon-prijsspiraal te voorkomen is het verstandig – naast passende structurele verhogingen – vooral te kijken naar incidentele compensatie. Als werkgevers hun werknemers, bijvoorbeeld met een nominale eenmalige uitkering, financieel tegemoet komen én de overheid roomt dat niet af met hoge belastingen en zij verkleint bovendien aan de onderkant van het loongebouw het verschil tussen bruto en netto, dan snijdt het mes aan twee kanten. Misschien is dat een betere titel voor deze column: 'Laat het mes aan twee kanten snijden'.

Reinier Rutjens